Nhật Bản và Hàn Quốc là quê hương của những người bà, những người phụ nữ cao tuổi làm nghề lặn tự do. Nhiều thế kỷ trước, để tìm kiếm thức ăn, phụ nữ đã bắt đầu lặn sâu xuống dưới đại dương mà không có bất kỳ thiết bị thở nào. Nhiều năm sau và nhiều năm nữa, những người phụ nữ vẫn làm việc chăm chỉ để kiếm hàng mang về nhà.
Lặn tự do là một hình thức lặn dưới nước dựa vào khả năng giữ hơi thở của người lặn cho đến khi trồi lại lên trên bề mặt nước, thay vì sử dụng thiết bị thở và thiết bị lặn. Lặn tự do vừa được coi như một môn thể thao vừa là một nghề nghiệp. Tuy nhiên, nỗ lực lặn sâu dưới nước chỉ với một hơi thở đã khiến một số người thiệt mạng và nhẹ hơn là làm tê liệt.
Tuy là một môn thể thao, nhưng lặn tự do không phải là để tăng mức adrenaline và làm tim đập mạnh, mà hoạt động dựa vào khả năng hoàn toàn thư giãn. Một cơ thể thoải mái tiêu thụ ít oxy hơn nhiều so với một cơ thể đang căng thẳng, bởi lẽ sự căng thẳng sẽ khiến cơ thể không thể cân bằng áp suất khi độ sâu càng cao. Khi xuống tới độ sâu nhất định, cơ thể bạn sẽ dễ dàng bị chìm xuống do phổi bị nén dưới áp lực của nước.
Trở ngại lớn nhất mà các thợ lặn tự do phải đối mặt là nỗ lực chống lại cơ chế thở tự nhiên. Người ta thường nghĩ rằng mong muốn này xuất phát từ việc thiếu oxy, trong khi thực tế đó là do mức độ carbon dioxide tăng lên. Khi bạn nín thở, bạn vẫn có lượng oxy cao trong phổi, máu và các mô nhưng không có cách nào để giải phóng carbon dioxide đang tích tụ. Bạn sẽ ngày càng cảm thấy khó chịu và khi đó cơ hoành sẽ vô tình co bóp khiến cơ thể bạn thở ra.
Ngoài ra còn có một hiện tượng được gọi là ‘phản xạ lặn của động vật có vú’, trong đó nước làm giảm nhịp tim ngay lập tức. Bằng cách đẩy máu ra khỏi các khu vực kém quan trọng hơn của cơ thể, chúng ta có thể giữ cho các cơ quan như não và tim được cung cấp oxy lâu hơn, hay còn được gọi là co mạch ngoại vi.
Lặn tự do đôi khi được gọi là Apnea, một từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “sự ngừng thở’, lặn tự do có một đời sống lịch sử phong phú và rực rỡ, cũng như là một sinh kế quan trọng trong một số nền văn hóa qua nhiều thế kỷ. Người Bajan, còn được gọi là ‘Những người du mục biệt của Malaysia’ săn bắt cá dưới nước tối đa 5 phút mỗi lần. Họ sinh ra, lớn lên và mất đi trên biển, và vì hầu hết họ đã sống trong nhà thuyền cả đời, một số báo cáo rằng họ cảm thấy ‘ốm trên đất liền’ trong những dịp hiếm hoi họ dành thời gian trên bờ. Cơ mắt của họ đã thích nghi để co đồng tử nhiều hơn, thay đổi hình dạng thấu kính và tăng khúc xạ ánh sáng; do đó, thị lực dưới nước của họ mạnh gấp đôi so với thị lực của hầu hết mọi người.
Đảo Jeju, nằm cách đại lục Hàn Quốc 53 km về phía nam, là quê hương của những người phụ nữ Haenyeo, “chị em” với nghề lặn tự do của Jeju. Phụ nữ trên hòn đảo này đã lặn tự do vào thế kỷ 17 để hỗ trợ gia đình của họ, vì người chồng thủy thủ của họ thường xuyên bị mất tích trên biển. Những người kế thừa của họ giờ đây không mặc quần áo lặn và lặn sâu 65 feet xuống đại dương để câu mực, bạch tuộc, rong biển và bào ngư. Họ không được đào tạo chính thức, họ đã học truyền thống này từ mẹ và bà của mình, và một số có thể ở dưới nước tối đa mười phút một lần.
Đối với những người phụ nữ này, lặn chính là một cách sống. Haenyeo tạm dịch là ‘Những người phụ nữ của biển cả’, và những người thợ lặn tự do này được người dân trên đảo Jeju coi như những anh hùng.
Những người phụ nữ Ama là tiên cá lặn ngọc trai của Nhật Bản, một phần của truyền thống đánh cá lâu đời được thực hiện bởi các ngôi làng nhỏ ven biển. Giống như những người phụ nữ Haenyeo, những người Ama làm việc tới 4 giờ mỗi ngày để thu thập bào ngư, rong biển và các loài động vật có vỏ khác. Tuy nhiên lặn tìm ngọc trai mang lại cho họ lợi nhuận cao nhất. Tìm thấy một viên ngọc trong một con trai là một phần thưởng bổ sung khi thực hiện tập quán thu thập động vật có vỏ của tổ tiên họ. Nín thở hai phút mỗi lần, phụ nữ Ama nổi lên và thở ra từ từ, tạo ra âm thanh huýt sáo được gọi là ‘isobue.’
Theo truyền thống, phụ nữ Ama sẽ chỉ mặc một chiếc ‘Fundoshi’ hoặc khố trong khi làm việc để di chuyển trong nước dễ dàng hơn. Tuy nhiên, bây giờ họ mặc trang phục lặn toàn màu trắng và sử dụng một thùng gỗ làm phao. Phần lớn phụ nữ là người cao tuổi, thậm chí có người đã hơn 90 tuổi và đã thực hành nghệ thuật lặn tự do trong nhiều năm, dành phần lớn cuộc đời của họ trên biển.
Có hai loại phụ nữ Ama: phụ nữ ‘Oyogido’ không sử dụng thuyền và chỉ bơi ra các khu vực lặn gần bờ, ở độ sâu nông từ hai đến bốn mét, trong khi phụ nữ ‘Funado’ có kinh nghiệm hơn nhiều, là những người đã có sự tiến bộ và thăng cấp. Họ làm việc với một người chèo thuyền duy nhất, thường là chồng của họ, và lặn từ thuyền xa bờ, xuống độ sâu lên đến 25 mét với sự hỗ trợ của một chiếc túi trọng lượng.
Mặc dù những truyền thống lâu đời này đã được tiếp nối, số lượng thợ lặn Ama và Haenyeo đang giảm dần. Do thiếu phụ nữ trẻ để nối nghiệp người lớn tuổi của họ cũng như sự hiện đại hóa nghề cá, số lượng nữ thợ lặn tự do ở những khu vực này đã giảm xuống còn khoảng 1/8 so với trước đây. Các phương pháp đánh bắt mới đã thay thế lặn tự do cho phép họ vận chuyển được nhiều hơn và giảm khối lượng công việc, nhưng cũng làm tăng nguy cơ đánh bắt quá mức và gây tổn hại đến các hệ sinh thái dễ bị tổn thương.
Nếu truyền thống này bị mai một do áp lực của cuộc sống hiện đại, điều đó thật đáng xấu hổ. Cộng đồng Ama và Haenyeo chỉ có thể hy vọng rằng tiếng gọi của đại dương sẽ đủ mạnh để thu hút một thế hệ ‘Những người Đàn bà của Biển’ mới.
Xem thêm: Tìm hiểu về các loại ngọc trai
