Không biết câu ví von “mò trai đáy biển” xuất hiện từ bao giờ nhưng rõ ràng câu nói đó thường muốn nhắc đến một việc gian nan, khó khăn đôi khi là không tưởng… Vậy tại sao người ta tại cho rằng việc “mò trai đáy biển” là việc vất vả đến như vậy… Hãy cùng quay lại lịch sử nhé! Viên ngọc trai lâu đời nhất từng được tìm thấy có niên đại 8000 năm TCN, ngọc trai vốn được nhắc đến và viết lại trong không ít những câu chuyện thời cổ đại. Chính xác hơn, những gì ta đang nhắc ở đây là những viên ngọc trai thiên nhiên, được hình thành trong bất kì ở đâu dưới lòng đại dương.
1. Ngọc trai thiên nhiên vịnh Ba Tư
Ngọc trai trên Vịnh Ba Tư có từ thời kỳ đồ đá. Phát triển bùng nổ nhất khi Ngành công nghiệp ngọc trai chiếm 75% tổng kim ngạch xuất khẩu của Vịnh Ba Tư vào cuối thế kỷ 19. Với hầu hết dân số của đất nước tham gia vào ngành công nghiệp này – từ lặn xuống những bãi hàu phong phú ở Vịnh đến đóng tàu và buôn bán những viên ngọc trai lớn nhất và phát sáng nhất cho các thương gia – nền kinh tế, văn hóa và cấu trúc xã hội của hòn đảo đã phát triển xung quanh viên ngọc trai.
Vào thời điểm đó, lặn tự do là cách duy nhất để thu hoạch ngọc trai và bạn sẽ phải thực hiện các chuyến đi kéo dài 4 tháng để tìm kiếm hàu.Mặc một bộ đồ lặn truyền thống, hoàn toàn bằng cotton, người thợ lặn bước vào chân trước. Một chiếc kẹp làm từ mai rùa hoặc xương cừu giúp bịt mũi anh ta, và một trọng lượng đá buộc vào chân kéo anh ta xuống dưới bề mặt.
Họ được ký quỹ cho các thuyền trưởng đã cho họ vay trước mùa lặn. Ngay cả khi có kinh nghiệm, việc lặn cũng rất nguy hiểm – và tiếng trống tai nổ vang là một nghi thức thông hành. Nhưng phần thưởng tiềm năng là rất lớn và hầu như toàn bộ nam giới ở Muharraq, thủ đô cũ của Bahrain, đều tham gia.
Các thợ lặn mở vỏ hàu trên boong bằng một con dao cong đặc biệt. Chuyến tàu được chỉ huy bởi một thuyền trưởng, người đã đưa thủy thủ đoàn lại với nhau, điều hướng và ra lệnh trên biển. Anh ta phụ trách tất cả các viên ngọc trai, giữ chúng cho đến cuối mùa và chỉ bán một số ít nếu cần thiết để trả dự phòng. Các thủy thủ bao gồm thợ lặn và người kéo dây cùng với ca sĩ, người học việc và đầu bếp. Các thuyền trưởng là những chuyên gia tìm kiếm những luống hàu phong phú.
Không phải tất cả những con hàu của 1 lần lặn sẽ có ngọc và không phải tất cả các viên ngọc đều to, bóng và đẹp. Những viên ngọc trai thu được hoàn toàn là của tự nhiên, ko hề có sự can thiêp của con người và để có được một viên ngọc trai to, chất lượng, con hàu biển cần ít nhất 2 năm đến 10 năm mới hình thành được. Tất cả những điều đó làm nên giá trị của ngọc trai tự nhiên.
Cho đến năm 1905, sự xuất hiện của ngọc trai nuôi cấy đã làm mai một nghề lặn biển ở vịnh Ba tư, hiện nay chỉ còn một số người lưu giữ truyền thống không đáng kể.
2. AMA – Những người phụ nữ lặn biển tìm ngọc trai thiên nhiên của Nhật Bản
Truyền thống ama là cổ xưa. Văn bản đầu tiên đề cập đến chúng có niên đại từ năm 927, nhưng các hiện vật ama đã được tìm thấy dưới đáy biển và niên đại bằng carbon cho thấy tập tục này giống như 3.000 năm tuổi. Thật khó để biết khi nào thì truyền thống đạt đến đỉnh cao, nhưng theo hầu hết các tài khoản, điều đó sẽ xảy ra trong khoảng thời gian từ đầu đến giữa thế kỷ 20.
Trong lịch sử, phụ nữ được coi là phù hợp với ama vì hàm lượng chất béo cao hơn sẽ giúp họ chịu đựng nhiệt độ gần như đóng băng của nước biển mà họ phải lặn. Họ sẽ bắt đầu đào tạo ama ở tuổi 12 với một thành viên lớn tuổi hơn trong gia đình và sẽ sau đó lặn cho đến khi họ 70 hoặc 80 tuổi.
Theo truyền thống, chim bồ câu Ama chỉ mặc một chiếc fundoshi (khố) để dễ dàng di chuyển trong nước và tenugi (bandana) để che tóc của họ. Họ buộc một sợi dây quanh eo, kết nối họ với thuyền. Sau khi hoàn thành, họ sẽ giật dây để báo hiệu cho thủy thủ đoàn biết rằng họ đã sẵn sàng trở lại.Ngày nay ama đã thực hiện là sử dụng mặt nạ SCUBA và bộ đồ lặn bằng chất tổng hợp neoprene; họ vẫn tránh xa các bể chứa đầy khí nén và tự do lặn xuống độ sâu 30 feet, đôi khi nín thở đến hai phút.
Lặn trần trong làn nước lạnh giá, bất chấp nhiệt độ đóng băng và áp suất cực mạnh trong khi nín thở là một hình phạt nghiêm trọng đến mức nhiều thợ lặn Ama được biết là đã giảm được vài kg trọng lượng trong suốt mùa lặn trong khoảng thời gian vài tháng. Tuy nhiên, nhiều thợ lặn vẫn tiếp tục làm việc cho đến khi già đi. Không có gì lạ khi tìm thấy những thợ lặn Ama ở độ tuổi 70 và 80 và vẫn còn khỏe mạnh.
Phần lớn cuộc đời của họ ở dưới biển, chủ yếu cho các hoạt động tìm ngọc trai, bào ngư, rong biển.
Số lượng ama ít hơn so với trước đây: có hơn 17.000 ama vào những năm 1950, nhưng hiện nay chỉ còn dưới 2.000. Tất cả những người thợ lặn tìm ngọc trai trên thế giới, cho đến nay vẫn là thủ công, bất chấp các nguy cơ, nguy hiểm đến tính mạng như thiếu dưỡng khí, nhiệt độ, các mập… không một máy móc nào có thể làm thay việc này. Nỗ lực tìm kiếm và mang về đất liền những viên ngọc giá trị thật không dễ dàng chút nào phải không nào?
Xem thêm: Kokichi Mikimoto, cha đẻ của ngành nuôi cấy ngọc trai
